Bạch Thầy, vợ chồng con có 2 người con,
một cháu trai năm nay 17 tuổi và một cháu gái 10 tuổi. Hồi nhỏ cháu trai rất
ngoan, thường nghe lời bố mẹ, rất ít khi cháu cãi hay làm trái ý bố mẹ. Nhưng từ
khi cháu sang tuổi 14–15 cháu như trở thành một con người khác hẳn, hay cáu bẳn,
cãi tay đôi với bố mẹ và ít khi chia sẻ, tâm sự với mọi người trong gia đình.
Cháu chỉ ăn những thứ cháu thích ăn, làm những việc thích làm, mặc những bộ quần
áo cháu thích mặc,… mà bỏ ngoài tai những góp ý, khuyên răn của bố mẹ.
Chúng con là những người khá hiện đại,
không ép uổng con cái điều gì quá quắt; quan hệ trong gia đình khá dân chủ, cởi
mở. Tuy nhiên tới giờ phút này khi chỉ còn một thời gian ngắn nữa là cháu thi đại
học thì vợ chồng chúng con thực sự lo lắng, nhiều khi hoang mang không biết phải
xử sự, dạy dỗ cháu thế nào cho hợp lý. Làm sao để cháu vẫn ý thức được những điều
đúng đắn mà vẫn tự lập, tự chủ có trách nhiệm với cuộc sống tương lai của bản
thân. Chúng con rất mong Thầy chỉ bảo. Chúng con cảm ơn Thầy nhiều!
Hàm
Hải Anh, Lai Châu
Đọc thư của anh chị, tôi thông cảm với
những lo lắng của anh chị khi con cái hay cãi lại lời cha mẹ. Ai cũng biết rằng
nhiệm vụ của cha mẹ là dạy dỗ con cái học hành siêng năng, có ý thức và tác
phong tốt, có lối sống lành mạnh, có hành xử phù hợp với chuẩn mực xã hội, làm
lợi ích cho bản thân và gia đình. Để giúp con cái có chung nhận thức với cha mẹ
và làm theo những gì cha mẹ dạy, có tinh thần tự lập, tự chủ có trách nhiệm với
cuộc sống tương lai của bản thân, các bậc cha mẹ nên lưu ý một số điều sau đây:
Không
thể hiện sự tức giận
Trong tình huống con cái không vâng lời,
không làm theo lời khuyên tốt của cha mẹ, dù rất bực bội nhưng chúng ta không
thể hiện sự thất vọng và giận dữ. Tuyệt đối không dùng các biện pháp đánh đòn,
trừng phạt, quát mắng, hăm dọa, buộc con cái phải nghe lời. Càng buộc con cái
làm theo ý mình do tức giận, ta càng cảm thấy mệt mỏi hơn khi con cái trở nên
ương bướng và lì lợm. “Giận mất khôn” là điều cha mẹ không nên quên; không kiểm
soát được cảm xúc sẽ làm cha mẹ mất bình tĩnh; hãy sử dụng phương pháp hòa
bình, không nên gây căng thẳng cho cả hai bên.
Tránh sử dụng những câu nói: “Sao con hư
hỏng quá”, “Cái đồ hư hỏng”, “Tao thật xấu hổ có đứa con như mày”, “Mày tệ
quá”,… Cần tìm ngôn ngữ mô tả nhẹ nhàng, lịch sự, để con cái nhận ra vấn đề. Biết
khen tặng, khích lệ, cổ vũ, động viên, để con cái tăng cường sự tự tin, lạc
quan, năng động, yêu đời. Trong các tình huống con không vâng lời, cha mẹ nên tập
hít thở thiền, không giận tức, điềm tĩnh, nhẹ nhàng, nhờ đó, dễ hiểu và cảm
thông với con hơn. Thay vì gắt gỏng, cha mẹ hãy khéo đưa ra lời cảnh báo, đồng
thời chỉ dẫn thực tế một cách nhẹ nhàng, nhằm thúc đẩy con cái làm điều gì đó
thực sự mang lại kết quả tích cực. Luôn thể hiện tinh thần vui vẻ, cảm thông vốn
sẽ khiến trẻ dễ dàng lắng nghe cha mẹ hơn.
Không
biến con cái thành chiến tuyến đối lập
Khi nghĩ con mình “nổi loạn”, bất tuân
thượng lệnh, cha mẹ có khuynh hướng muốn “dẹp loạn” và vô tình đẩy con cái
thành kẻ đối lập. Khi con cái không chịu vào khuôn khổ, cha mẹ nghĩ mình như kẻ
bị bại trận, cảm thấy khổ đau. Trong tình huống cha mẹ buộc con cái nghe theo,
con cái nghĩ cha mẹ “độc tài” vô cớ, bắt chúng làm những điều không đâu. Trong
cuộc đối đầu giữa cha mẹ và con cái, chỉ có sự thất bại, không có ai chiến thắng.
Bên nào cũng khổ đau vì bên còn lại không hiểu được mình.
Càng dùng vũ lực, buông lời trách cứ nhiều
chừng nào thì cha mẹ chỉ tạo thêm hố sâu ngăn cách với con cái nhiều chừng ấy.
Do vậy, cha mẹ nên bằng mọi cách tạo bầu không khí hợp tác để con cái hiểu được
cha mẹ và nỗ lực thích ứng với những ứng xử tốt đẹp và tích cực.
Đừng
ép buộc con cái
Thay vì dùng quyền làm cha mẹ ép con cái
làm theo ý muốn chủ quan của bản thân, các bậc cha mẹ nên giúp các cháu hiểu và
phân biệt được đâu là tốt – xấu, đúng – sai, tích cực – tiêu cực, khéo hướng dẫn
như “người chỉ đường”, chứ không đi thế con đường, hoặc ép người đi trên con đường,
đang khi người đi đường chưa hiểu được giá trị của sự đến đích. Khéo giải thích
mọi điều sẽ giúp cho con cái sẵn lòng hợp tác. Cha mẹ càng hăm dọa chỉ làm cho
con cái trở nên bướng bỉnh hơn thôi.
Thay vì ép uổng con cái làm những việc
chúng không đam mê hay ưa thích, làm cha mẹ ta nên hướng dẫn nhằm giúp đỡ con
cái phát huy khả năng và trí sáng tạo về các lĩnh vực sở trường và yêu thích.
Không biết được tiềm năng và khả năng của con cái, càng ép uổng càng làm cho
con cái khổ đau. Cha mẹ nên tham khảo ý kiến của con cái khi cần thiết. Thậm
chí có trường hợp nên khéo thương lượng với con cái để con cái ủng hộ và làm
theo lời khuyên đúng của cha mẹ.
Không
quản lý con như tù nhân
Nếu việc trao cho con cái quá nhiều tự
do theo kiểu “buông lỏng” con cái, không có thời gian quan tâm đến con cái là một
thiếu sót của cha mẹ dẫn đến các thói hư tật xấu và lối sống tiêu cực ở, thì quản
lý con cái quá chặt sẽ làm chúng nghĩ rằng chúng đang bị cha mẹ “cầm tù”. Từ
đó, dẫn đến thái độ kháng cự cha mẹ. Tuổi trẻ ngày nay thích tự do, thoải mái,
tự chủ hơn. Môi trường sống, đối tượng giao lưu, sách báo cần đọc, chương trình
TV cần xem là những điều mà các bậc cha mẹ quan tâm, định hướng cho con cái chọn
lựa, để con cái “miễn nhiễm” với những điều xấu, cái bất toàn, sự tiêu cực
trong cuộc sống.
Xóa
khoảng cách giữa hai thế hệ
Con cái thời @ tiếp xúc với các phương
tiện truyền thông nhiều, hiểu biết và đa cảm hơn. Do đó, cha mẹ cần giúp con
cái tin tưởng và khai thác các tiềm năng, làm chủ cuộc sống bằng các sáng tạo
và khám phá. Cha mẹ nên dành nhiều thời gian hiểu con cái mình như thử nghe nhạc
chúng thích, xem chương trình TV chúng đam mê, đọc sách báo tuổi mới lớn, xem
các blog tuổi trẻ,… cha mẹ dần dần sẽ hiểu được sự khác biệt giữa chúng và ta.
Nhờ đó, những cái “chẳng thể hiểu nổi” và “phức tạp” của tổi teen sẽ được cha mẹ
hiểu và thông cảm. Do đó, cha mẹ hãy dành quỹ thời gian cần thiết mỗi ngày để
nô đùa và trò chuyện với ấy, rút ngắn khoảng cách tâm lý giữa hai thế hệ. Bằng
cách này, cha mẹ có thể tăng cường sự cảm thông thế hệ, không còn chênh lệch
trong ứng xử với con cái.
Ngoài ra, thể hiện sự thương yêu với con
cái là điều không thể thiếu. Cách đơn giản nhất thể hiện sự thương yêu con cái
là nói lời thương yêu và sự chăm sóc. Bằng cách nói khéo, cha mẹ khẳng định với
con cái rằng thông điệp “Ba, má rất thương con” hay “con đáng yêu của bố, mẹ”
chính là tình thương đích thực của cha mẹ dành cho chúng. Nhờ tắm mình trong những
lời nói thể hiện sự quan tâm của cha mẹ, con cái sẽ vững mạnh trong các nghịch
cảnh và nhận ra rằng cha mẹ là điểm tựa tinh thần của chúng. Nhờ đó, chúng vâng
lời cha mẹ dạy hơn.
Sau khi vợ chồng chị đã nỗ lực hết cách,
làm những điều cần làm mà con cái vẫn không nghe lời, thì anh chị nên nghĩ rằng
con cái anh chị là người có tính cá biệt, không nên khổ theo con cái. Do đó,
thay vì tức giận, vốn chỉ làm cho bản thân khổ đau, anh chị nên thông cảm, thể
hiện tình thương yêu nhiều hơn, không từ bỏ trách nhiệm làm cha mẹ, nỗ lực giúp
đỡ con cái vượt qua cá tính khó ưa, trở thành nhân cách tốt và có giá trị trong
hiện tại và trong tương lai.
Thích
Nhật Từ
