Hoàng Liên Tâm
.... Trong nước, đã có nhiều
vị Sư kêu gọi bà con nên bỏ thói tục mê tín này. Một vị Hoà Thượng lớn ở tỉnh
Lâm Đồng Đà Lạt cho biết lỗi lầm mê tín này là do quý Sư không giáo dục Tăng Ni
Phật tử. Gần đây, một vị Hoà Thượng lớn khác tại Hà Nội cũng lên tiếng chỉ
trích việc đốt vàng mã. Sư cho biết “nhiều người lúc cha mẹ còn sống thì ngược
đãi, đánh đập. Thế mà đến ngày lễ Vu Lan thì những người con ấy lại đốt vàng mã
thật nhiều để báo hiếu cha mẹ. Hành vi ngược đãi cha mẹ, luật pháp cũng không
dung tha, Phật cũng không chấp nhận lễ của những đứa con bất hiếu đó. Phật dạy,
con cái phải thờ phụng cha mẹ, nuôi dưỡng cha mẹ lúc già yếu. Không nên biến
ngày lễ Vu Lan trở thành ngày mê tín dị đoan, lãng phí.”
.... Kinh Phật dạy con cái
phải tận hiếu với cha mẹ khi người còn sống, và cho là sau khi chết một thời
gian ngắn đã theo nghiệp thiện hoặc ác mà đi đầu thai vào một đời sống mới.
Nghiệp cũng không thể ở trong cái nhà hoặc dùng đồ đạc bằng giấy tùy theo ý kiến
của nhà sản xuất vàng mã chế ra.
Sự kiện đốt vàng mã chỉ tạo
nên ảo tưởng, hoặc sự khoe khoang về báo hiếu. Ngoài ra, nó còn có thể khiến
cho những người con bất hiếu tha hồ xử tệ với cha mẹ khi các người còn sống,
thí dụ tống cha mẹ ra ở góc vườn với ý nghĩ: “Ui da, mai mốt ông bà ấy chết ta
đốt cho họ cái lâu đài đầy đồ đạc, xe cộ ê hề, tiền bạc vài trăm tỷ, cho tha hồ
mà ăn ở, tiêu xài rộng rãi, sướng nhé”.
Đã thế, sự kiện báo hiếu bằng
vàng mã sẽ có thể khiến cho những người mê tín thi đua nhau, ai nhà nghèo không
đốt được lâu đài cho cha mẹ thì lại tủi thân : “Tội nghiệp cha mẹ mình, sống đã
phải ở chui rúc, chết cũng không có được cái nhà cao cửa rộng”. Thế là lại vay
công mượn nợ để đốt cho cha mẹ cái building, xe Mercedes, vài ngàn thỏi vàng hồ,
cho hồn ma cha mẹ vênh vang với các ma hàng xóm và mình thì cũng nở mày nở mặt
với bà con.
Như vậy, chúng ta cũng nên
xét lại vấn đề đem tiền thật mua những đồ vàng mã như nhà cửa, xe cộ, tiền bạc
giả và các vật dụng trong gia đình hoàn toàn bằng giấy rồi đem đốt đi nhằm mục
đích để ông bà và người thân nơi âm phủ có đủ vật dụng để tiêu dùng.
Theo sử sách của người
Trung Hoa, tục đốt vàng mã bắt đầu từ thời nhà Hán. Nguyên do vì nhà vua muốn
thực hành lời dạy của Đức Khổng Tử: “Sự tử như sự sinh, sự vong như sự tồn”,
nghĩa là thờ người chết như thờ người sống, thờ người mất như thờ người còn và
cho rằng người mất - sống nơi cõi âm vẫn có những nhu cầu như kẻ còn sống như
tiền bạc, nhà cửa, thực phẩm v.v... Nên khi nhà vua băng hà, phải bỏ tiền bạc
thật vào trong áo quan để vua tiêu dùng. Sau đó quan bắt chước vua và rồi dân bắt
chước quan. Ai cũng chôn tiền thật theo người chết. Bọn trộm cướp biết vậy nên
đào trộm mồ những người giầu có, như mộ vua Hán Văn Đế bị quân trộm khai quật lấy
hết vàng bạc châu báu. Về sau từ quan đến dân thấy việc chôn tiền bạc thật quá
tốn kém nên mới nảy sinh ra dùng giấy cắt ra làm tiền giả, vàng giả để thay thế.
Dần dà người dân bắt chước và trở thành tập tục. Đến năm Khai Nguyên thứ 26
(738 DL), đời Đường Huyền Tông, nhà vua ra sắc dụ cho phép dùng tiền giấy thay
cho tiền thật trong việc cúng tế cầu siêu do quan tế tự Vương Du phụ trách. Việc
sử dụng vàng mã chính thức bắt đầu từ đấy.
Không bao lâu, dân chúng
chán bỏ vì thấy việc đốt vàng mã không hiệu nghiệm, họ đốt đủ thứ cần dùng để
người quá cố tiêu dùng mà không thấy được báo mộng hay có một hiện tượng gì chứng
tỏ người chết được hưởng dụng, nhất là đối với những người nghèo không đủ tiền
mua sắm đồ mã nên họ bảo nhau không đốt nữa, thế là nghề làm đồ mã bị ế ẩm.
Sách Trực Ngôn Cảnh Giác của Trung Hoa kể lại rằng Vương Luân là dòng dõi của
Vương Du, vì không muốn nghề nghiệp gia truyền làm vàng mã bị mai một, nên cố gắng
hết sức để chấn hưng nghề làm đồ mã, bèn lập mưu với người bạn thân, lên kế hoạch
bí mật chết giả, bằng cách để người bạn thân đó giả vờ đau ốm cho mọi người biết,
khoảng vài ngày sau Vương Luân loan tin người bạn thân đã qua đời, sau đó khâm
liệm bỏ vào quan tài chờ ngày an táng. Nhưng sự thật thì người bạn của Vương
Luân vẫn còn sống, tuy ở trong quan tài nhưng vẫn có lỗ trống ở dưới đáy để thở
và đưa thức ăn vào. Đến ngày đưa đám tang, trong khi lễ nhạc linh đình, phúng
điếu rộn rịp, Vương Luân đem giấy tiền vàng mã và những đồ dùng bằng giấy như
nhà cửa, áo quần và hình nhân thế mạng, đích thân làm lễ cúng tế để cầu nguyện
cho người bạn thân. Sau đó ông ta đốt hết giấy tiền vàng mã và hình nhân thế mạng.
Khi đốt xong thì quan tài
tự nhiên rung động, ai nấy đều mục kích rõ ràng, vội cùng nhau mở nắp quan tài
ra. Người bạn thân của Vương Luân quả nhiên sống lại, đến trước mặt Vương Luân
phủ phục xuống đất cảm tạ và thuật lại cho mọi người nghe rằng chư vị thần dưới
âm đã nhận được vàng mã và hình nhân thế mạng nên thả hồn ông ta trở về cõi trần,
nên ông ta mới được sống lại.
Mọi người đều tin là thật
và tin tức được loan truyền rộng rãi trong dân gian, nên đồ mã của Vương Luân
sau đó lại được hưng thịnh như xưa. Nhờ thế các nhà buôn đồ mã lại làm giầu một
cách nhanh chóng và phổ biến sang các nước chư hầu để tiêu thụ, trong đó có Việt
Nam. Sau này do sự cạnh tranh nghề nghiệp, nên người bạn thân đã tiết lộ mưu kế
gian xảo của Vương Luân và vì thế ngày nay chúng ta mới biết lai lịch việc này.
Tục lệ đốt vàng mã này ảnh
hưởng sâu đậm vào nước ta, từ vua chúa đến thứ dân. Vụ đốt vàng mã lớn nhất Việt
Nam vào đầu thế kỷ 20 là trong đám tang của Vua Khải Định, băng hà vào ngày 25
tháng 11, năm 1925, triều đình Huế đã làm nguyên cả ngôi điện Kiến Trung bằng
giấy thật lớn và nhiều loại đồ dùng của vua như ngự liễn, long xa, tàn kiệu,
v.v... để đốt theo vua.
Ngày nay, dưới ánh sáng
văn minh, ai cũng biết người chết không thể nào tiêu xài số tiền vàng và các thứ
cần dùng chôn theo ấy. Như có người ở Hà Nội cúng người chết cả máy điện thoại
Nokia cầm tay bằng giấy, Honda Dream bằng giấy và máy vi tính bằng giấy nữa.
Khi còn sống không hiểu người chết ấy có biết sử dụng máy vi tính, điện thoại cầm
tay hay xe Honda không?....
"Thế mà đến ngày lễ
Vu Lan thì những người con ấy lại đốt vàng mã thật nhiều để báo hiếu cha mẹ.
Hành vi ngược đãi cha mẹ, luật pháp cũng không dung tha, Phật cũng không chấp
nhận lễ của những đứa con bất hiếu đó. Phật dạy, con cái phải thờ phụng cha mẹ,
nuôi dưỡng cha mẹ lúc già yếu. Không nên biến ngày lễ Vu Lan trở thành ngày mê
tín dị đoan, lãng phí.”
"Sự kiện đốt vàng mã chỉ tạo nên ảo
tưởng, hoặc sự khoe khoang về báo hiếu. Ngoài ra, nó còn có thể khiến cho những
người con bất hiếu tha hồ xử tệ với cha mẹ khi các người còn sống, thí dụ tống
cha mẹ ra ở góc vườn với ý nghĩ: “Ui da, mai mốt ông bà ấy chết ta đốt cho họ
cái lâu đài đầy đồ đạc, xe cộ ê hề, tiền bạc vài trăm tỷ, cho tha hồ mà ăn ở, tiêu
xài rộng rãi, sướng nhé”.
