Ai cũng thích được tán dương, khen ngợi,
ai cũng thấy dễ chịu với những lời khen, dù bản thân không đúng hoặc đúng rất
ít với lời khen đó.
Tuy nhiên có trường hợp mình nói lời an ủi,
động viên người khác nhưng vẫn thấy cảm giác là lạ, bất an giống như mình đang
nói dối! Để biết lời mình nói có phải đang phạm tội “vọng ngữ” không, chúng ta
cần dựa vào tâm lí và động cơ của lời nói.
Có người nói ngọt như rót mật vào tai,
nhưng hàm ẩn châm chọc mỉa mai. Để đạt mục đích họ nói lời đường mật nhưng
không thật tâm, âm mưu hiểm độc, đấy là sự dối mình dối người.
Ngược lại nếu đấy là lời nói xuất phát từ
lòng chân thật sẽ khác. Ví dụ, một cô gái nếu nhận xét khách theo đuổi sẽ nói
“hôm nay em đẹp quá, thật lộng lẫy!”. Đấy là lời nói xuất phát từ lòng chân thật
sẽ khiến người nghe cảm thấy dễ chịu, vui sướng thì bất kì ai cũng thích nghe.
Có lúc để xây dựng, hàn gắn quan hệ với
một người nào đó hoặc để gây sự chú ý của người nghe, vì một mục tiêu gì đó mà
nói lời ngọt ngào. Bản thân lời nói đó không sai, trường hợp này chúng ta cần
xem xét đến thái độ người nói. Nếu thái độ người nói thành khẩn, thật lòng,
khiêm tốn với mong muốn người nghe chấp nhận ý tốt của mình, mong mình có được
sự giúp đỡ thì chỉ cần nói thế nào chứng tỏ mình đang tôn trọng đối phương,
giúp mình và người xích lại gần nhau hơn thì đấy không phạm tội “ỷ ngữ”.
Có người thường nói với tôi: “Thưa thầy,
mấy năm con chưa gặp thầy, sao chẳng thấy thầy già chút nào cả, ngược lại hình
như thầy đang trẻ ra!”. Nếu cho rằng người đó khen tôi trẻ hơn trước thật thì đấy
là dối, nếu họ nói bằng cảm nhận thật như thế, đấy cũng không phải là tội vọng
ngữ. Thực ra, những người nói như thế không có ác ý gì nên cũng không xem là phạm
tội vọng ngữ. Hơn nữa tôi biết họ nói thế với mong muốn sao cho tôi khỏe mạnh
thực sự, còn bản thân tôi là người hiểu mình thế nào nên đương nhiên sẽ không
nghĩ đấy là lời nói thật!
Nhưng cũng có người thích trọng dụng những
kẻ tiểu nhân chỉ để được nghe lời nịnh bợ ton hót của họ. Người như thế là
không hiểu bản thân, dễ bị lời ngon tiếng ngọt lừa gạt làm lu mờ tâm trí. Trường
hợp này không những vô ích thậm chí mình còn bị lời ngon ngọt kia bưng bít tai
mắt.
Có người cho rằng, lời nói dối vô hại cũng không nên nói ví dụ có người đi làm muộn nhưng không muốn nói mình dậy trễ nên lấy cớ tắc đường, hỏng xe hoặc bất kì lí do nào đó để biện hộ cho mình. Kiểu lấy lí do để che đậy sự thực của mình, có thể người nghe đã biết nhưng nhất thời không muốn nói ra thôi. Tuy nhiên bạn cứ lấy cớ này nọ mãi để mong người khác hiểu và thông cảm cho mình thì tốt nhất bạn nên nói sự thật. Nói thêu dệt, nói sai sự thật bất lợi cho người cho mình nên tốt nhất là bạn đừng nói.
Hòa Thượng Thích Thánh Nghiêm
