Vợ chồng con lấy nhau đưọc 10 năm nay,
đã có hai cháu, một lên 8, một lên 5. Con là kỹ sư tin học, vợ con là giáo
viên. Cuộc sống gia đình không khá giả nhưng đủ sống và luôn đầm ấm. Song nửa
năm trở lại đây vợ con nghe theo chúng bạn đi cúng lễ ở khắp nơi, tiêu tốn hàng
chục triệu đồng cho việc lễ bái.
Con đã khuyên can nhiều lần nhưng cô ấy không
nghe, tồi tệ hơn nữa là giờ cô ấy một mực yêu cầu con phải đi dự lễ cùng cô ấy.
Con không đi, viện cớ là bận việc công ty và cô ấy đi tối ngày như vậy thì con
phải ở nhà chăm sóc hai cháu nhưng cô ấy không chịu, còn dọa nếu không theo cô ấy
thì gia đình sẽ tan nát, sẽ có người chết sớm. Rồi tuần trước con và cháu bé thứ
hai bị sốt siêu vi trùng, cô ấy không những không ở nhà chăm sóc mà còn trách cứ
con rằng tại con không chịu đi lễ nên bị “bề trên” phạt cho ốm, nếu không chịu
thay đổi sẽ còn ốm nữa. Trời ơi, con không nhận ra vợ con nữa rồi, một cô giáo
hiền hòa, mẫu mực giờ thành ra một con người mê tín dị đoan, cuồng tín đến mù
quáng. Con phải làm gì để “đánh thức” vợ con, thưa Thầy? Và liệu con có cơ hội
giúp cô ấy tỉnh ra được không?
Trần
Đức Quang, Bắc Ninh
Đọc thư của anh, tôi thông cảm với nỗi
khổ tâm của anh và những xáo trộn hạnh phúc gia đình do vợ anh quá mê tín dị
đoan gây ra. Mê tín làm cho con người trở nên sợ hãi, yếu đuối, lệ thuộc tâm
lý, làm và nói những chuyện gàn dở. Để giúp vợ thoát khỏi mây mù mê tín, anh
hãy tham khảo và thử nghiệm các “liều thuốc” sau đây:
Nhận
diện tác hại của mê tín
Việt Nam hiện nay có khoảng 8.000 lễ hội
lớn nhỏ. Lễ thường gắn với niềm tin và tín ngưỡng. Hội là hội hè vui chơi, biểu
diễn và thưởng thức nghệ thuật. Có những lễ hội mang tính văn hóa và giá trị đẹp,
cần được duy trì và phát huy. Có những “lễ hội” chỉ là những hủ tục, mê tín dị
đoan với nhiều tác hại. Các lễ hội văn hóa tích cực có khả năng chuyển tải sự
thiêng liêng, đạo đức và hiền thiện. Mê tín núp bóng lễ hội văn hóa thường mang
lại nhiều tổn thất và bất an cho người tin nó một cách mù quáng.
Mê tín có từ ngàn xưa, từ lúc con người
cảm thấy bất lực trước sức tàn phá của thiên tai mà không sao giải thích được.
Văn hóa Phật giáo không có chỗ cho những hành vi mê tín, dị đoan và hiện tượng
trục lợi “buôn Thần bán Thánh” để lừa bịp những người nhẹ dạ, cả tin. Tín ngưỡng
thiếu lý trí sẽ nhuốm màu thần bí và trở thành mê tín. Tác hại của mê tín không
chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý và thái độ ứng xử, mà còn phương hại cho lối
sống và kinh tế gia đình. Điều này hoàn toàn đúng với trường hợp của vợ anh, một
cô giáo nhẹ dạ đáng thương.
Dị đoan là những điều quái lạ, huyễn hoặc,
chỉ tồn tại trong niềm tin thiếu lý trí của con người. Mê tín là niềm tin mù
quáng, không phân biệt đúng sai, nhắm mắt làm càn, thể hiện sự mê muội và mất
lý trí. Mê tín và dị đoan là cặp song sinh. Nơi nào có dị đoan, nơi đó có mê
tín. Ai sống với mê tín, người đó chấp nhận các dị đoan. Dị đoan là mê tín. Mê
tín thường kéo theo dị đoan.
Đằng sau các dị đoan và mê tín là nỗi sợ
hãi về những điều bất hạnh bao gồm cái chết, bệnh tật, tổn thất, bất hạnh và
nghịch cảnh. Nỗi sợ hãi là “thực phẩm” thầm lặng nuôi sống mê tín. Những kẻ
truyền bá mê tín thường khai thác tâm lý sợ hãi của tín chủ để lợi dụng, từ đó,
tạo ra tình trạng tiền mất tật mang. Có một số người truyền bá mê tín không vì
mục đích lợi nhuận hay lừa đảo, mà chỉ để làm cho mình được nổi tiếng (dĩ nhiên
đó chỉ là hư danh).
Việc cho vợ anh uống “liều thuốc” kiến
thức về nguồn gốc của mê tín, nguyên nhân sống còn của niềm tin sai lầm này,
các hậu quả mà người dị đoan phải gánh chịu,… sẽ góp phần giúp cho chị ấy “tỉnh
ra” vấn đề để dừng lại các thái độ và hành động sai lầm trước khi quá muộn. Dĩ
nhiên, để thành công, anh phải hết sức khéo léo, điềm tĩnh, kiên nhẫn, tránh
gây gổ với vợ vì như thế có thể làm hỏng mọi việc.
Thần
linh không hại được con người
Phật giáo không chấp nhận thần linh
trong tín ngưỡng dân gian có khả năng ban phước, giáng họa. Nhiều loại thần
thánh do con người mê tín tự tạo ra, huống hồ, thần linh lấy đâu ra năng lực
siêu nhiên để phạt kẻ này, hại kẻ nọ như thể thế giới này không có luật pháp vậy.
Những nhân vật “siêu nhiên” nếu có cũng
phải sống trong quy luật nhân quả, làm xấu sẽ bị khổ đau như bóng không rời
hình, như âm vang không tách rời khỏi tiếng. Các thần không phải là “cán cân” của
luật pháp, do đó, nếu các thần linh ức hiếp con người, các thần sẽ bị nhân quả
nghiêm trị. Rất may là trên thực tế con người mượn hình ảnh thần linh để hù dọa
lẫn nhau, chứ chưa có thần linh “bề trên” nào hại con người như thế. Các tôn
giáo nhất thần và đa thần thường tô vẽ ra năng lực “hủy diệt” cho “bề trên” để
dọa nạt người không mê tín vào thần, để rồi từ nỗi sợ hãi và tuyệt vọng, chăn dắt
họ quay niềm tin vào lực lượng siêu nhiên vốn không có thật.
Trong xã hội tiến hóa của loài người,
cha mẹ dù sinh ra con cái nhưng hủy hoại mạng sống của con cái là đã mang tội
giết người, nên sẽ bị luật pháp trừng phạt. Làm cha mẹ sinh ra con, có ai bất
nhẫn, bất nhân đến độ giết đi mạng sống của con ruột mình? Tội giết con được
xem là tội bất nhân, luật pháp không thể dung tha. Nếu các đấng “bề trên” viện
cớ sinh ra con người nên có quyền hủy diệt con người thì thần linh đó thật ác độc,
không đáng để con người tôn trọng và kính nể. Nếu các đấng “bề trên” nhiễu
nhương phá hoại cuộc đời và hạnh phúc của con người thì con người cần dấy lên
cuộc chiến chống lại “bề trên”, để giải phóng nhân loại khỏi ách thống trị bạo
ác của “bề trên”.
Trên thực tế, các đấng “bề trên” chưa từng
hiện hữu. Việc kể công hay gán tội cho họ đều không thích hợp. Do đó, thay vì
đi cúng lễ theo nghĩa “hối lộ” các đấng “bề trên” (vừa tốn tiền vừa sợ hãi) thì
theo Phật giáo, ta hãy phân tích các nguyên nhân và điều kiện thuận nghịch để
khắc phục những khó khăn và bất hạnh trong cuộc sống. Truy tìm nguyên nhân của
các bất hạnh là giải quyết bất hạnh được phân nửa. Phân nửa còn lại là đã giải
pháp đúng, con đường trị liệu đúng. Ai nỗ lực tự thân với sự dẫn dắt của trí tuệ
như vừa nêu sẽ có khả năng giải quyết dứt điểm các bất hạnh và khổ đau đã, đang
hoặc sẽ diễn ra.
Lấy
huyễn độ huyễn
Việc khai mở kiến thức đúng về tác hại của
mê tín để người mê tín từ bỏ các niềm tin sai lầm, không phải lúc nào cũng
thành công, khi mà anh đã rơi vào tình thế “Bụt chùa nhà không thiêng” đối với
vợ. Trong mắt vợ anh, anh chỉ là một kẻ phàm tục và dĩ nhiên sẽ không thể hiểu
biết hết về thế giới siêu nhiên mà cô ấy đang bị kẻ chủ trương mê tín dẫn dắt.
Lối suy nghĩ tiêu cực này có thể (có của vợ anh) đôi lúc làm cho anh dễ cáu giận.
Nhưng đừng vì thế buông xuôi mọi việc, để cho mê tín dẫn dắt cuộc sống của gia
đình anh.
Do đó, nếu giải pháp “đánh thức” không
thành công, anh có thể áp dụng công thức “dĩ huyễn độ huyễn” được Phật giảng dạy
trong Kinh. Tức là tạm thời, anh cứ đóng vai diễn là người có niềm tin như vợ
anh, để vợ anh nghĩ rằng chị và anh là người “cùng hội, cùng thuyền”. Sau đó,
anh có thể phối hợp với một vị trụ trì có kinh nghiệm ở một ngôi chùa cùng
thành phố anh chị đang sống, nói rõ về các mê tín mà vợ anh đang dính vào, để
nhờ sự trợ giúp tích cực. Sắp xếp một cuộc gặp gỡ giữa hai vợ chồng anh với nhà
chùa trong một ngày thuận lợi cho cả hai bên.
Anh nên cung cấp vài thông tin về cá
tính của vợ, cảnh huống của gia đình để nhà chùa nắm vững trước khi gặp nhau.
Trong cuộc trò chuyện, vị trụ trì có thể nói như đinh đóng cột về cảnh huống
gia đình và cá tính của vợ, làm chị sinh tâm bội phục. Phụ nữ thường có tâm lý
nể phục những ai nói đúng về họ và gia đình họ. Đây cũng là một trong những
nguyên nhân dẫn đến niềm tin quàng xiêng, mù quáng. Biến điều này thành một lợi
thế để anh phối hợp với nhà chùa làm công việc “tương kế tửu kế”. Đến lúc vợ
anh có niềm tin mạnh về năng lực đặc biệt của nhà chùa, việc nhà chùa góp ý những
điều chị ấy đang quan tâm mới có kết quả, ít nhất là tác dụng tâm lý dẫn đến niềm
tin vào lời khuyên.
Theo Phật giáo, việc “cúng lễ ở khắp
nơi, tiêu tốn hàng chục triệu đồng” không phải là giải pháp cho các vấn nạn gia
đình và xã hội mà con người có thể gặp trong cuộc sống. Cũng cùng một vấn đề,
thay vì các thầy pháp, thầy phong thủy, thầy địa lý, thầy bùa ngải, thầy đồng
bóng “dọa” không cúng lễ thì “gia đình sẽ tan nát, sẽ có người chết sớm” thì vị
trụ trì có thể giải thích “đức năng thắng số” tức không có số phận thật để mặc
cảm, sợ hãi và lo lắng, sau đó tư vấn các giải pháp thích hợp theo tinh thần sống
với nhân quả, giải quyết vấn đề bằng trí tuệ. Nhà chùa có thể tổ chức một khóa
lễ cầu an vừa không tốn tiền vừa có khả năng xoa dịu và trấn an các nỗi đau và
bất hạnh của gia đình. Nỗi sợ hãi “không chịu đi lễ nên bị bề trên phạt cho ốm”
sẽ được thay thế bằng niềm vui được Phật pháp gia hộ, mang hạnh phúc và an vui
về cho gia đình. Cần thấy rõ, sự thành công của phương pháp này lệ thuộc vào khả
năng phối hợp giữa anh với nhà chùa. Phương pháp hợp tác này có khả năng giúp vợ
anh thoát khỏi cái khổ do mê tín dị đoan, cuồng tín đến mù quáng gây ra.
Chúc anh sớm thành công trong việc giúp
vợ “tỉnh ra” sự mê tín của mình, để xây dựng lại niềm tin chân chính và hạnh
phúc gia đình như trước đây.
Thích
Nhật Từ
