Một nhà hiền triết dẫn một toán học trò
của mình đi ngao du khắp chốn trên đời. Trong vòng 10 năm trời thầy trò họ theo
nhau đi hầu hết các nước, gặp gỡ hầu như tất cả những người có học vấn. Lúc
này, thầy trò họ đã trở về, người nào người nấy kinh luân đầy một bụng, kinh
nghiệm đầy mình. Trước khi vào thành, nhà hiền triết ngồi nghỉ trên một bãi cỏ ở
ngoại thành, nói với học trò của mình:
"Mười năm ngao du,
các con đều đã trở thành kẻ sĩ học rộng hiểu nhiều, lúc này đây, sự học sắp kết
thúc ta sẽ giảng cho các con bài học sau cùng".
Các học trò kéo đến ngồi vây quanh nhà
hiền triết. Một lát sau, nhà hiền triết hỏi: Hiện chúng ta đang ngồi ở đâu?
Các học trò đồng thanh trả lời rằng đang
ngồi trên bãi cỏ hoang ở bên ngoài thành. Nhà hiền triết lại hỏi:
Trên bãi cỏ hoang này có cây gì mọc lên?
Học trò đồng thanh đáp, trên bãi hoang mọc toàn cỏ dại ạ!
Nhà hiền triết nói: Đúng! Trên bãi cỏ
hoang này mọc toàn cỏ dại. Bây giờ ta muốn biết bằng cách gì để trừ hết thứ cỏ
dại này đi?
Các học trò nhìn nhau hết sức ngạc
nhiên, họ thực sự không ngờ rằng, nhà hiền triết xưa nay vốn chỉ đi sâu nghiên
cứu những điều huyền bí của cuộc sống, vậy mà trong bài học sau cùng này lại hỏi
một vấn đề giản đơn như thế.
Một người trong toán học trò lên tiếng
trước: "Dạ thưa thầy, chỉ cần có một cái xẻng thôi là xong hết ạ!"
Nhà hiền triết khe khẽ gật đầu.
Một người học trò khác như phát hiện ra
điều gì mới, nói tiếp: "Dạ thưa thầy, đốt lửa để diệt cỏ cũng là một cách
rất hay đấy ạ!"
Nhà hiền triết im lặng mỉm cười, ra hiệu
gọi một người khác.
Người học trò thứ ba nó: "Thưa thầy,
rắc vôi lên cũng có thể diệt được hết tất cả các giống cỏ đấy ạ!".
Tiếp ngay sau đó là người học trò thứ tư
anh ta nói: “Diệt cỏ phải trừ tận gốc, chỉ cần nhổ được rễ lớn là xong hết!”.
Các học trò đã lần lượt nói hết suy nghĩ
của mình, nhà hiền triết đứng dậy, nói:
"Bài học hôm nay đến đây là hết,
các con hãy về đi, rồi theo cách mình nghĩ, mỗi người hãy diệt cỏ ở một mảnh đất
trên bãi hoang này.
Nếu không diệt được cỏ, một năm sau quay
lại đây ta nói chuyện sau".
Một năm sau, mọi người quay trở lại, có
điều khác là bãi cỏ năm trước không còn đầy cỏ dại nữa, mà đã trở thành cánh đồng
ngô lúa xanh tươi.
Toán học trò lại ngồi quây quần gần ruộng
lúa, chờ nhà hiền triết tới nhưng chờ mãi vẫn không thấy ông tới.
Mấy năm sau nhà hiền triết ấy qua đời,
những người học trò cũ của ông đã chỉnh lý lại những tài liệu, luận thuyết mà
ông nêu ra, thấy ở một chương cuối, ông đã tự ghi thêm vào một câu:
"Muốn diệt hết cỏ dại ở bãi hoang,
chỉ có một cách hay nhất, đó là hãy trồng cấy mùa màng lên đấy".
"Ngăn cái xấu, trừ cái ác cũng đồng
thời gieo trồng phát triển cái tốt, muốn để tâm hồn không phải buồn lo tản mạn,
thì cách duy nhất là hãy chiếm cứ nó bằng những đức tính tốt".
